این یک مقاله ای با عنوان تحلیل محتوای کتاب علوم اول ابتدایی بر اساس الگوی مفهومی هدف گذاری برنامه درسی ملی ایران است که در۱۶ صفحه برای دانلود منتشر شده است.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی اول ابتدایی به منظور شناسایی میزان انطباق محتوای کتاب با الگوی مفهومی هدف­گذاری برنامه­ی درسی ملی ایران انجام شده است. به این منظور تمامی اهداف صفحات کتاب علوم تجربی پایه­ اول ابتدایی، تألیف سال۱۳۹۰، توسط کد گذاران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. ابزار گردآوری داده­ها چک­لیست تهیه شده بر اساس مؤلفه­های الگوی مفهومی هدف­گذاری برنامه­ درسی ملی بود. نتایج با استفاده از فراوانی، درصد فراوانی و جداول گزارش شد. نتایج نشان داد، از نظر کد گذاران در مجموع ۹۰% از مؤلفه­ها در صفحات عناوین و ۸۵% از مؤلفه­ها در صفحات غیر از عناوین مورد کم­توجهی و بی­توجهی از سوی مؤلفین قرار گرفته است.  بر اساس تحلیل انجام گرفته می­توان نتیجه گیری کرد که عناوین و محتوای کتاب ریاضی پایه­ اول ابتدایی انطباق کمی با الگوی مفهومی هدف­گذاری برنامه­ درسی ملی دوره­ی ابتدایی دارد و این عدم انطباق در فراوانی مؤلفه­ها نشان دهنده­ بی­توجهی به تعداد زیادی از مؤلفه­ها در محتوای کتاب از سوی مؤلفین و برنامه­ریزان است.

واژگان کلیدی: برنامه درسی ملی، الگوی هدف­گذاری، تحلیل محتوا

مقدمه

امروزه، تقریباً تمام کسانی که به دنبال توسعه و اصلاحات هستند در همه جای دنیا از آموزش و پرورش شروع می­کنند و رویکردهای برآمده از عصر جدید ارتباطات و فنآوری­ها در تعلیم و تربیت از جمله دیدگاه حداکثری مبتنی بر یادگیری و چگونگی یادگیری (فراشناخت)، یادگیری فرایند­مدار و مستقل موجب حرکت تدریجی در بازتعریف مفاهیم اساسی تعلیم و تربیت شده است (صبوری خسروشاهی، ۱۳۸۹).

آموزش و پرورش نهادی است پویا و پیوسته در حال دگرگونی و حاصل کار آن هنگامی می­تواند رضایت بخش و مفید باشد که به خواسته­ها و امیال جامعه پاسخ بدهد. در سایه آموزش و پرورش صحیح می­توان برای مردم جامعه، زندگی بهتر و مرفه­تری ایجاد کرد و همچنین آموزش و پرورش می­تواند تحت روش­ها و اصول نادرست وسیله­ای برای سقوط و نابودی جامعه تلقی شود (فرجاد، ۱۳۸۸، ص۱۳). آموزش و پرورش فرایندی است که برای تغییر و تعدیل رفتار فراگیران تلاش می­کند و جهت تحقق اهداف مشخصی به فعالیت می­پردازد. در این عرصه­ی پهناور عوامل گوناگونی تأثیرگذار هستند، امّا نقش اساسی بر عهده­ برنامه­ی درسی است که شامل عناصر اهداف، محتوا، روش‌ها و ارزشیابی می­شود (وستبورگ، ۱۹۹۱، ص­۷۴).

نظام آموزشی بر پایه­ هدف­های آن استوار است و این هدف­ها جز خواسته­های منطقی جامعه چیز دیگری نیست (فرجاد، ۱۳۸۸،  ص۱۵). انتخاب هدف، نخستین عنصر برنامه درسی است (ملکی، ۱۳۸۸). در یک بررسی ترسیم شفاف و منطقی اهداف مورد نظر نظام تعلیم و تربیت، نیاز به مدل و الگوی جامع و کارآمدی دارد که در سطوح مختلف کلان و خرد بتواند به گونه­ای مستند و منسجم، نقطه­ عزیمت طراحی و برنامه‌ریزی نظام آموزشی را تعیین نماید. این الگو باید با لحاظ مبانی فلسفی و فرهنگی مورد قبول بوده و نقشه­ مفهومی اهداف را ارائه داده و همه­ آنچه را که به صورت پراکنده به عنوان اهداف جزئی از نظام آموزشی مطالبه می­شود را در منظومه­ای معنی­دار و قابل ارزش­یابی پیش­روی برنامه­ریزان، کارشناسان و مجریان قرار دهد. بر این اساس برنامه­های درسی و تربیتی ایران اهداف را در ۴ سطح هدف غایی، اهداف کلی، اهداف تفصیلی و اهداف جزئی تعریف و تبیین می‌کند (کمیته­ تولید و تدوین سند برنامه­ درسی ملی، ۱۳۸۷، صص۹-۳). این برنامه در قالب چارچوب مفهومی منسجم و یکپارچه­ای در تدوین اهداف سطوح مختلف، راهنمای عمل برنامه­ریزان و مجریان خواهد بود. در چارچوب الگوی هدف­گذاری پنج عنصر: تفکّر و تعقل، ایمان، علم، عمل و اخلاق و چهار عرصه: ارتباط دانش­آموز با خود، خدا، خلق و خلقت به صورت به هم پیوسته و با محوریت ارتباط با خدا تبیین و تدوین می­شوند. عناصر پنج‌گانه در شبکه­ای مفهومی، مرتبط و به هم تنیده تبیین می‌شوند و در فرآیند عملی تربیت هر کدام از این عناصر، متناسب با نیازها و شرایط دانش­آموز می­توانند سرآغاز سیر تربیتی دانش­آموز باشند و سایر عناصر را تقویت و تعمیق نمایند. در میان عناصر پنج‌گانه، عنصر تعقل جنبه محوری دارد (دبیرخانه طرح تولید برنامه­ی درسی، ۱۳۹۱، ص ۱۵).

محتوای برنامه­ی درسی به لحاظ نقشی که در دستیابی به هدف‌های برنامه دارد، از اهمیت خاصی برخوردار است. کتاب درسی در واقع محتوای نوشتاری برنامه­ درسی می‌باشد. در صورتی که محتوای کتاب هم سویی لازم را با اهداف برنامه نداشته باشد، تحقق اهداف آموزشی ممکن نخواهد بود (مرعشی، ۱۳۷۷).

کتاب‌های درسی، سیمای معین و متمرکزی را از تعلیم و تربیت نشان می‌دهند. هدف از کتاب‌های درسی این است که جهت ارائه محتوا به افراد در سن و سال معین و به صورت تصاعدی راه‌هایی را تدارک ببینند (Altback, 1995). کتاب درسی به صورت یک ابزار اصلی در پروژه­های اصلاح برنامه­ی درسی مورد توجه می­باشد. به طور سنتی، کتاب درسی که موضوعات درسی سازماندهی شده را در بر می­گیرد، به خاطر هدایت یادگیرندگان در میان رسانه­های آموزشی، رسانه­ای کلیدی بشمار می­آید (and Tanner, 1980 Tanner). کتاب­های درسی به خاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوا و خط مشی آن دارند، کانون توجه دست­اندرکاران آموزش و پرورش می­باشند. اهمیت کتاب­های درسی در نظام­های آموزشی متمرکز مانند ایران که تقریبا تمام عوامل آمزشی بر اساس محتوای آن تعیین و اجرا می­شود بیش از سایر  انواع نظام­های آموزشی است و به خاطر همین اهمیت بیش از اندازه است که صرف وقت نیروهای متخصص در ارزشیابی و تحلیل کتاب­های درسی را می­توان راه­گشای حل بسیاری از مشکلات جاری آموزش باشد (نیک نفس، علی­آبادی، ۱۳۹۲). کتاب درسی یا محتوای مطالب آموزشی به ویژه در نظام­های آموزش متمرکز که محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب شده و فعالیت­ها و تجربه­های تربیتی دانش­آموزان توسط معلم و حول محور آن سازماندهی می­شود، نیاز به تحلیل و بررسی علمی دارد. این تحلیل به دست‌اندرکاران و مؤلفین کتاب­ها کمک می­کند تا در هنگام تهیه و تدوین و یا گزینش و انتخاب کتاب درسی تصمیم­های عاقلانه­ای اتخاذ نمایند (یار­محمدیان، ۱۳۹۰، ص۱۴۹).

ادامه ی متن در فایل اصلی

در صورت بروز مشکل در دانلود مقاله ی تحلیل محتوای کتاب علوم اول ابتدایی بر اساس الگوی مفهومی هدف گذاری برنامه درسی ملی ایران با پشتیبانی تماس بگیرید.